Η Αρναία είναι κωμόπολη και πρωτεύουσα του ομώνυμου Δήμου της Χαλκιδικής. Είναι ένα από τα γραφικότερα χωριά της Βόρειας Χαλκιδικής και έδρα της Ιεράς Μητροπόλεως Ιερισσού, Αγίου Όρους και Αδραμερίου. Είναι κτισμένη σε υψόμετρο 600 μέτρων, στους πρόποδες του πυκνόφυτου ορεινού όγκου του Χολομώντα, έχοντας μπροστά της προς τα Βορειοανατολικά μια κοιλάδα με καταπράσινα λιβάδια και απέναντι τα δάση του βουνού Δρεβενίκος. Η απόστασή της από τη Θεσσαλονίκη είναι 70 χιλιόμετρα και από τον Πολύγυρο 38. Αναπτύχθηκε ιδιαίτερα κατά το 19ο αιώνα, οπότε και απέκτησε τη μορφή που έχει σήμερα. Ο Δήμος Αρναίας ήταν ένας Καποδιστριακός Δήμος του νομού Χαλκιδικής. Περιλάμβανε στα διοικητικά όρια του τα Δημοτικά Διαμερίσματα Αρναίας, Παλαιοχωρίου , Στανού, Βαρβάρας, Νεοχωρίου. Με την εφαρμογή του προγράμματος Καλλικράτης εντάχθηκε στο νέο δήμο Αριστοτέλη.
Η Αρναία, κτισμένη στο τέλος του 15ου αιώνα, από εργάτες μοναχούς του μετοχίου της Αγιορείτικης Ι.Μ. Κωνσταμονίτου, είναι απλωμένη μέσα σε ένα μοναδικό καταπράσινο τοπίο και σε υψόμετρο 630 μέτρων, βορειοανατολικά, στους πρόποδες του Όρους Χολομώντα. Βόρεια της πόλης έχουν εντοπιστεί σημαντικά ίχνη αρχαίου πολιτισμού, ενώ είναι γνωστές οι αρχαίες ονομασίες της, «Αρναί» (Θουκιδίδης IV 103), και «Αυγαία». Πρόσφατα επίσης, ολοκληρώθηκε η α' φάση αρχαιολογικών ερευνών στη θέση «Προφήτης Ηλίας», με την αποκάλυψη του Βυζαντινού κάστρου της πόλης (13ος αιώνας). Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας ονομαζόταν «Λιαρίγκοβη» και ήταν η πρωτεύουσα της περίφημης ομοσπονδίας των 12 Μαντεμοχωρίων, των οποίων οι κάτοικοι εργάζονταν στα μεταλλεία της περιοχής. Από τον Τούρκικο ζυγό απελευθερώθηκε στις 2 Νοεμβρίου 1912.
Η Αρναία το 1946 έγινε Δήμος, πρωτεύουσα της ομώνυμης επαρχίας του νομού Χαλκιδικής και διοικητικό κέντρο όλης της Βόρειας Χαλκιδικής. Σήμερα ο μόνιμος πληθυσμός της ξεπερνά τους 2.500 κατοίκους.
Η ύπαρξη «ζωντανού» παλαιϊκού ιστού και διατηρητέων κτιρίων σημαντικής αξίας, αναδεικνύει την Αρναία ως έναν από τους πιο αξιόλογους παραδοσιακούς οικισμούς της χώρας και αιτιολογεί απόλυτα τον επίσημο χαρακτηρισμό της, από το Υπουργείο Πολιτισμού ως «Ιστορικός Τόπος» και «Παραδοσιακός Οικισμός».
Ο οικισμός αυτός είναι παλαιός και χωρίς πολεοδομικό σχέδιο, πυκνοδομημένος, με ανεκτίμητα στενά περάσματα, με νοσταλγικά καλντερίμια και πλακόστρωτα, πεζόδρομους, αναπαλαιωμένα σπίτια σε διάφορες αποχρώσεις, πέτρας και ξύλου, ώχρας, λουλακιού και κεραμιδιού. Τα ανακαινισμένα καταλύματα και στέκια, συνθέτουν μαζί με την σπάνια φυσική και αισθητική ομορφιά του περιβάλλοντος χώρου, με την απαράμιλλη εναλλαγή του τοπίου, με τα κρυφά μονοπάτια, με τους χώρους αναψυχής καθώς και με τις μοναδικές περιηγητικές διαδρομές του Χολομώντα, μια έξοχη και ελκυστική πρόταση για κάθε επισκέπτη που αναζητά γαλήνη και επαφή με τη φύση και την παράδοση.
Η Αρναία διακρίνεται και για τη μαεστρία των κατοίκων της στην υφαντική τέχνη. Οι κυριότεροι κλάδοι απασχόλησης των κατοίκων είναι η μελισσοκομία, τα προϊόντα της οποίας (μέλι, κερί, βασιλικός πολτός, τσίπουρο «μουντοβίνα») διατίθενται σε τοπικά πρατήρια πώλησης, η κτηνοτροφία και η υλοτομία.
Οι πολιτιστικές δραστηριότητες είναι ποικίλες και με ποιότητα που ικανοποιεί απόλυτα όλους όσοι συμμετέχουν. Αν βρεθείτε στην Αρναία τον Ιούλιο, θα έχετε την ευκαιρία ν' απολαύσετε από κοντά το μεγάλο πανηγύρι της Αγίας Παρασκευής στις 26 Ιουλίου, να παρακολουθήσετε τις θρησκευτικές και πολιτιστικές εκδηλώσεις και να ζήσετε την εμπειρία της περίφημης τετραφωνικής χορωδίας του Αριστοτελείου Πνευματικού Κέντρου. Η Αρναία είναι έδρα Μητρόπολης και είναι γεμάτη από εκκλησίες και παρεκκλήσια. Εξίσου σημαντικές γιορτές είναι του Αγίου Στεφάνου στις 27 Δεκεμβρίου και η γιορτή των Αγίων Αναργύρων στη 1 Νοεμβρίου αλλά και την 1η Ιουλίου. Επισκεφθείτε το Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο, γυμναστείτε στις σύγχρονες αθλητικές εγκαταστάσεις ή στην καταπράσινη φύση, σχεδιάστε κοντινές εκδρομές στο βουνό ή στη θάλασσα και μείνετε απόλυτα ικανοποιημένοι από τη ζεστή φιλοξενία των κατοίκων.